Iturria: Jabier Oses Azurmendi | Hizkuntza normalizazioko teknikaria | Kultura eta Hizkuntza Politika Saila
Euskara hobetzen
aditz laguntzailea isiltzea juntaduran (II)
Euskaltzaindiak ez du berariazko araurik gai honetaz. Aukerakoa da —estilo-kontua, beraz— esaldi koordinatuetan perpaus bateko aditz laguntzailearen isiltzea (elipsia egitea, alegia).
Hala egiten denean, bi zalantza sortzen dira bereziki: 1. Zeinekin komunztatu behar du bietan subjektu bera den horrek, bi esaldietako aditzen erregimena ezberdina bada? 2. Zein aditz laguntzaile isildu behar da eta nola jokatu behar da aspektuarekin?
- Zein aditz laguntzaile isildu eta aspektuaren zein forma nagusitu. Labur adierazita, bi jokabide ageri dira tradizioan:
a) Lehenengo juntagaian ezabatzea aditz laguntzailea. Hori gertatzen denean, partizipioaren forma hartzen du ia beti aditz nagusiak. Joera hau izan da nagusi mendebaldeko tradizioan.
Ez da, bada, Eliza jaiak ipini eta kentzen dituena?
Bizilagunak, argia itzali, eta etxera itzuli ziren azkenean.
Hegazkinak, balantzaka hasi, eta bazterra joko du.
Molde hau Iparraldean ere erabiltzen da; Hegoaldean baino gutxiago bada ere:
Jesu Kristo gure Jauna lurraren gainean bizi zelarik, maiz Jerusalemen ikusi eta entzun zuten.
b) Bigarren juntagaian ezabatzea aditz laguntzailea. Ekialdeko tradizioan ageri da nagusiki. Era honetakoetan, aspektu-marka bi aditzetan errepikatzea da joera nagusia.
Badakit anitzek miretsiko duela eta edirenen arrotz eta estrainio, ni lan honi lotzea.
Zanpaturik dauden oro altxa bitez, eta etsituarekin junta.
Halakoetan, hala ere, aspektu-marka galtzea (partizipioaren forman uztea) izan da mendebaldeko joera:
Nahi dudan adina jaten dut, nahi dudan adina edan, ta nahi dudana agindu.
Aditz laguntzailea bigarren juntagaian galtzen denekoetan, Hezkuntza Saileko EIMAren estilo-liburuak aspektua berdintzearen aldeko gomendioa egiten du:
Udazkena irailaren 21ean hasten da, eta abenduaren 21ean bukatzen.
Bi abesti kantatuko dituzte mutilek, eta bi dantza egingo neskek.
Ekainaren 29an hasiko da Frantziako Tourra, eta uztailaren 21ean amaituko.
